Pierrot Lunaire 2.01
Ekaterina Levental - stem
LEKS Compagnie met Chris Koolmees
Multimediale theatervoorstelling met muziek van Arnold Schönberg
Arnold Schönberg is, als grondlegger van de twaalftoonsmuziek, een van de belangrijkste componisten van de 20ste eeuw. Maar ook een andere muzikale noviteit is door hem uitgevonden: in zijn werk Pierrot Lunaire uit 1912 introduceerde hij de sprechstimme. De gedichten van Hartleben worden niet gezongen, niet gesproken, maar iets er tussenin. Het werk baarde veel opzien en geldt nog steeds als een klassieker uit de 20ste eeuw. Ekatarina Levental en LEKS Compagnie maakten met Pierrot Lunaire 2.01 een moderne bewerking, een unieke solo performance in een interactieve installatie, met geprojecteerde beelden die reageren op het spel van de performer.
-
Arnold Schönberg – Pierrot Lunaire: Een keerpunt in de muziekgeschiedenis
Pierrot Lunaire, in 1912 door Arnold Schönberg gecomponeerd, is een van de meest invloedrijke werken van de 20e eeuw. Dit baanbrekende muziekstuk voor zangeres en ensemble markeerde een radicale vernieuwing in de muzikale taal en vormde een cruciaal moment in de ontwikkeling van de moderne muziek.
Een nieuwe stijl en vorm
Pierrot Lunaire is een cyclus van 21 korte liederen. Als tekst gebruikte Schönberg de Duitse vertaling door Otto Erich Hartleben van de symbolistische gedichten van Albert Giraud. Hij componeerde het werk voor sprekende zangstem (Sprechgesang) en een ensemble van vijf instrumenten: fluit (waarbij de speler ook piccolo gebruikt), klarinet (en basklarinet), viool (ook altviool), cello en piano. Deze bezetting zou later bekend komen te staan als het Pierrot-ensemble, dat een vast gegeven werd in de moderne kamermuziek.Het Sprechgesang staat centraal in dit werk. Deze vocale techniek balanceert tussen spreken en zingen, waarbij de toonhoogte wordt gesuggereerd maar nooit volledig wordt gezongen. Dit zorgt voor een bevreemdende, expressieve klank die perfect past bij de mysterieuze en vaak macabere poëzie van Giraud. Schönberg deelde de 21 gedichten op in drie delen: het eerste deel introduceert Pierrot’s obsessies, het tweede deel duikt in donkere, nachtmerrieachtige beelden, en het derde deel leidt Pierrot naar een melancholische terugkeer naar zijn vroegere zelf.
Ontstaan
Schönberg schreef Pierrot Lunaire in een periode van grote artistieke verandering. Europa stond aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog en kunststromingen als het expressionisme en symbolisme weerspiegelden een zoektocht naar emotionele diepgang en een nieuwe realiteit. Schönberg, die zich al had losgemaakt van de traditionele tonale muziek, zocht naar nieuwe middelen om emoties uit te drukken. Hij vond die in de atonaliteit: een muzikale taal zonder vaste toonsoort of harmonie.Het werk werd in oktober 1912 voor het eerst uitgevoerd in Berlijn, met de actrice en zangeres Albertine Zehme, die Schönberg inspireerde met haar expressieve voordracht. Zehme vroeg Schönberg om muziek te componeren voor haar voordracht van Giraud’s gedichten, en zo ontstond dit unieke meesterwerk.
Belang
Pierrot Lunaire wordt gezien als een mijlpaal in de muziekgeschiedenis. Schönberg brak definitief met de tonale traditie en schiep een nieuwe vorm van expressie die grote invloed had op latere componisten. De combinatie van Sprechgesang, kamermuziek en atonaliteit zette de deur open voor verdere experimenten binnen de moderne muziek. Het Pierrot-ensemble zou een inspiratiebron worden voor talloze componisten in de 20e eeuw, waaronder Boulez, Stravinsky en Stockhausen.Daarnaast is Pierrot Lunaire een toonbeeld van het expressionisme in de muziek: het werk geeft stem aan de intensiteit, onzekerheid en emotionele chaos van een veranderende wereld. Schönberg creëerde een geluid dat even confronterend als fascinerend is, en daarmee een artistiek hoogtepunt in de moderne muziek.
Tijdloos meesterwerk
Meer dan honderd jaar na de première blijft Pierrot Lunaire een meesterwerk dat luisteraars intrigeert en uitdaagt. Het is een werk dat zijn tijd ver vooruit was, en vandaag de dag nog steeds inspireert door zijn vernieuwende stijl en diepgaande expressie. Pierrot Lunaire bewijst dat muziek altijd kan blijven evolueren, en dat de zoektocht naar nieuwe vormen van expressie onbegrensd is.Moderne versie
Pierrot Lunaire 2.01, de versie die je vanavond hoort door Ekaterina Levental en LEKS compagnie, is een unieke solo performance in een interactieve installatie, die romantische 19e-eeuwse poëzie, moderne 20e-eeuwse muziek en hedendaagse interactieve technieken combineert.
Geprojecteerde beelden reageren op het spel van de performer, in een uitgesproken theatrale enscenering. Zo krijgt de relatie tussen Pierrot en de Maan vorm en wordt de performer een magiër die het beeld met beweging bestuurt.